«ՄԵՂԱՎՈՐ ԶԳԱՑՈՒՄՆԵՐԸ» ՃՆՇԵԼՈՒ ՄԱՐՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ: Ո՞ՐՆ Է ՀԱՄԱՐԺԵՔ ԼՈՒԾՈՒՄԸ

Իրենց ճշմարիտ քրիստոնյա համարող շատ մարդկանց շրջանում է տարածված այն մոլորությունը, թե բարոյապես մաքուր լինելու համար պետք է «ճնշել մարմինը», «սպանել իր երկրավոր անդամները» և այլն։ Նրանց զգալի մասը, ինչպես ցույց են տալիս տողերիս հեղինակի դիտարկումներն ու կատարած հոգեբանական հետազոտությունները ուժեղ վերահսկողություն են սահմանում ոչ միայն վարքի, այլև՝ գիտակցության բովանդակությունների, երևակայության, մտքերի, մինչև անգամ՝ հույզերի և զգացմունքների վրա։ Սակայն, չնայած բարոյական ինքնակատերալագործման աննկուն ջանքերի, ըստ էության, նրանց չի հաջողվում հասնել իրենց համար ցանկալի արդյունքի, ավելին՝ առաջանում են կողմնակի բարդություններ՝ հոգեկան հավասարակշռության խախտումներ, չարացածություն, ագրեսիվության, անբավարարվածություն, հոգեմարմնական խանգարումներ և այլն։ Ինչու՞։ Ինչպե՞ս կարող է բարոյական ինքնազարգացումը բերել վերը նշված հետևանքներին՝ այն դեպքում, երբ Աստվածաշնչում ասվում է, որ «Տիրոջ օրենքը անարատ է, հանգստացնում է հոգին, ․․․ Տիրոջ պատվիրանքները ուղիղ են, ուրախացնում են սիրտը։ Տիրոջ հրամանները մաքուր են, լուսավորում են աչքերը»։

Բանն այն է, որ ամենից առաջ մենք պետք է սովորենք գիտակցել մեր զգացումներն այնպիսին, ինչպիսին դրանք իրականում կան: Եթե մարդը չի կարող խոստովանել իր սեփական զգացմունքները նույնիսկ իրեն, ապա նա կիսով չափ մեռած է: Իսկական դժոխքը, այս դեպքում, կարելի է բնորոշել որպես սեփական իրական բնությունից հավերժ օտարվածություն:

Զգացումները զսպանակի տակ պահելը ամենևին էլ չի խոսում ոգու արիության մասին: Իսկական արիությունը` դա այն է, երբ մենք մեզ ներկայացնում ենք այնպիսին, ինչպիսին իրականում կանք, նույնիսկ, եթե շրջապատողները միանգամայն այլ սպասումներ ունեն մեզանից: Ինչևէ, եթե յուրաքանչյուր պարագայում չունենանք մեր զգացումներն ազատորեն արտահայտելու հնարավորություն, ապա դա չի խանգարի անկեղծ լինել ինքներս մեզ հետ: Խանգարել կարող են միայն անքննադատաբար ընդունված վարքի նորմերն ու կանոնները, որոնք կաթվածահար են անում ազատորեն ինքնորոշվելու մեր ունակությունն ու ենթարկում մեզ հեղինակություններին կուրորեն հնազանդվելու սկզբունքին:

Եթե մեր վարքը մեծապես պայմանավորված է շրջապատողների գնահատականների ու սպասումների ճնշումից, ապա մենք ներքին ազատության խնդիր ունենք: Կախված այն հանգամանքից, թե ինչպես կզարգանա մեր հասկացողությունը և կփոխվի իրականության մեր ընկալումը, համապատասախանաբար փոփոխության կենթարկվեն նաև այսպես կոչված «անպարկեշտ» կամ «սխալ» զգացումները: Դրանք կփոխվեն ավելի արագ, եթե մենք մեզ թույլ տանք դրանք վերապրել: Զգացումների ժխտումը մեզ զրկում է վերջիններս ըստ էության ճանաչելու հնարավորությունից: Գուցե դրանք ինչ-որ բան են ուզում մեզ «ասել»:

Բացի այդ, ոչինչ այնպես չի նպաստում «անպարկեշտ» զգացումների արմատավորմանը, որքան դրանցից ձերբազատվելու անճկուն մարտավարությունը: Երբ մեր գիտակցությունը արտամղում է ինչ-որ զգացում, դա անհետ չի կորչում: Մնալով անգիտակցական ոլորտում, այն շարունակում է ազդել մեր վարքի և գործողությունների վրա: Լինելով ինչպես հարկն է չճանաչված, չհասկացված և չիմաստավորված` այդ զգացումները մեր անգիտակցական ոլորտից պարտիզանական կռիվներ են մղում գիտակցության տիրույթ ներխուժելու համար: Իսկ երբ մարդը շարունակում է ղեկավարվել սեփական զգացումները ճնշելու կուռ տրամաբանությամբ, ապա երկարատև ու հյուծիչ այդ պայքարի պայմաններում նրա գոյությունը դառնում է տառապալից, վարքը` բռնազբոսիկ, գործողությունները` ավտոմատացված, դիմախաղը` հուզականորեն ժլատ, ժպիտը` հոլիվուդյան, ահա և այն գինը, որ մենք վճարում ենք թույլ ինքնաճանաչողության դիմաց:

Բայց, եթե զգացմունքներն ընդունվում են, մեզ համար անհամեմատ հեշտ է դառնում դրանք կառավարելը կամ փոխելը: Չընդունելով մեզ և կաղապարելով մեր գոյությունը անհարկի ու անտեղի սահմանափակումներում, մենք ինքնաբերաբար նույնպիսի կաղապարներ ենք պարտադրում նաև ուրիշ մարդկանց: Իսկ հետո, երբ նրանք շրջանցում են այդ կաղապարները, առաջանում է հիսաթափության, անբավարարվածության, հաճախ նաև նեղացածության զգացում: Բալզակի գնահատմամբ` նման մարդիկ երբևէ գոհ չեն լինում իրենց դրությունից, իրենց խաբված են զգում կյանքի «մեծ տոնավաճառում» և բոլորին հյուրասիրում են խայթիչ խոսքերում, ճիշտ այնպես, ինչպես չճանաչված տաղանդները: Եթե մարդն այնքան բարեհաճ չէ ինքն իր նկատմամբ, որպեսզի ազատագրի սեփական գոյությունը ստրկացնող ազդեցություններից, ապա, պատկերացրեք, թե նա ինչպիսի անողոք վերաբերմունք կարող է հանդես բերել իր բնորոշմամբ` «ազատամիտների» նկատմամբ:

Ուստի, եթե իսկապես ցանկանում ենք ազատվել «մեղավոր» ապրումներից, ինքնամաքրվել և զարգանալ, ապա հարկավոր է դեն նետել դրսից մեզ պարտադրված արհեստածին կաղապարները, որոնք հիմնված են «ճշմարիտ կրոնի» հավակնություն ունեցող որևէ կոնկրետ կազմակերպության՝ առաջին հայացքից օգտակար և համակողմանիորեն զորեղ փաստարկներով հիմնավորվող բարոյախոսության վրա, բայց իրականում արտահայտում են տվյալ կրոնական կազմակերպության նեղ շահերը։ Ի վերջո, իրական բարոյական ինքնակատարելագործումը, համենայնդեպս, մարդասիրական արժեհամակարգի տեսանկյունից՝ դա բնությամբ մեզ տրված պոտենցիալ հնարավությունների իրացումն է, մեր անհատականության կերտումը և նրա լիարժեք, կառուցողական դրսևորումը։ Պետք է սկսել ինքնաճանաչողությունից...