ԼԻՆԵԼ ԱՆԿԵՂԾ ԻՆՔԴ ՔԵԶ ՀԵՏ

Աշոտ Թորոսյան

Արմինե Քոչարյան

Մի շտապեք տալ պարզունակ պատասխաններ բավականաչափ բարդ հարցերի: Այս առումով ինքդ քեզ հետ անկեղծ լինելը ենթադրում է հարցերը ժամանակավորապես անպատասխան թողնելու կարողություն: Բարդ, կենսական հարցերին տրվող շտապողական պատասխանները (հատկապես, երբ դրանք վերաբերում են կյանքի ծագման խնդրին, Աստծո գոյությանը, մահվան և տառապանքի պատճառներին) սոսկ ժամանակավոր թեթևացում են բերում, բայցև աննկատ մեզ հեռացնում են իրականությունից: Երբեմն, հարազատներն ու մտերիմները, միանգամայն դրական մղումներից ելնելով, կարող են ասել, օրինակ, որ ճշմարտությունը պարզ է: Չէ° որ Եբրայեցիների նամակում չափազանց տրամաբանական է հնչում այն միտքը, որ “ամեն տուն շինող ունի, բայց նա, որն ամեն բան արարեց` Աստված է” (Եբր. 3:4): Սակայն փոքր-ինչ խորաթափանցություն գործադրելու դեպքում մենք կնկատենք, որ առավել հաճախ կրոնում խույս են տալիս տրամաբանությունից, երբ լուրջ հակասություններ են ծագում, ասենք, տիեզերական “Պատվի համար”-ի հետ կապված: Նման պարագաներում մեզ ասում են .“Տիրոջն ապավինիր քո բոլոր սրտով, և քո հասկացողությանը մի վստահիր”, (Առակաց 3:5) կամ “Այս աշխարհի իմաստությունը հիմարություն է Աստծո առաջին” (Ա. Կորնթ. 3:19) և այլն: Իսկ ահա, լուրջ կասկածների հանդիպելիս, “ետս գնա, սատանա” կողմնորոշումը, որը ենթադրում է ցանկացած կասկածի արտամղում գիտակցությունից, ի վերջո հանգեցնում է նևրոզի:

Ինքն իր հետ անկեղծ լինելու տեսանկյունից, նախևառաջ պահանջվում է սեփական կասկածները խոստովանելու խիզախություն: Հավատացյալ մարդու համար գուցե տարօրինակ թվա կասկածներ ունենալու մարդու իրավունքի հաստատումը: Այնուամենայնիվ, դա ինքդ քեզ հետ անկեղծ լինելու կարևորագույն պայման է: Իսկապես անկեղծ մարդիկ զերծ են կուրադավանությունից: Ահա թե ինչ է Նոր կտակարանում ասվում մ. թ. առաջին դարում ապրող բերիացի քրիստոնյաների մասին. “Այս վերջինները ավելի ազնվամիտ էին, քան նրանք, որ Թեսաղոնիկեում էին, որովհետև մեծ հոժարամտությամբ ընդունեցին խոսքը, և ամեն օր ուշադիր քննում էին գրությունները, թե արդյոք այդ բաներն այդպես էին” : (Գործեր 17:11): Այստեղից հետևում է, որ անկեղծ է իր հետ այն մարդը, ով բավարար խիզախություն ունի սեփական համոզմունքները քննության տակ առնելու, երբ դրանց վերանայման համար ծանրակշիռ հիմքեր են առաջանում: Մնացյալ դեպքերում կասկածներ ունենալու վախը, դրանք սերմանողների նկատմամբ անհանդուրժողականությունը կամ մեր աշխարհայացքին սկզբունքորեն հակասող նոր տեղեկատվության շուտափույթ որակումը որպես ստահոդ, ըստ էության, պայմանավորված է ոչ այնքան ճշմարտությունը պաշտպանելու կամ նրան ամեն գնով թիկունք կանգնելու ուժգին ցանկությամբ, որքան` իր կրոնական խմբում ստատուս-քվոն պահպանելու և սեփական նախապաշարմունքները շոյող “ողջամիտ խոսքերի օրինակը” լսելու իռացիոնալ պահանջով:  Կասկածները թերևս կարելի է ընդունել այսպես.

Դիմավորեցեք... կասկա~ծը: Նա է

թակում ձեր դուռը:

նա է, հենց ի՛նքը:

Դիմավորեցեք և մի՛ վախեցեք.

Ես նրան արդեն ընդունել վաղո~ւց

Եվ մինչև անգամ ճամփել եմ կրկին:

Դիմավորեցեք նրան ծիսաբա~ր`

Նոր ու հնօրյա Տերընդառաջո՛վ`

Ձեր իսկ կրծքի տակ վառելով խարույկ.

Որպեսզի ... եթ ընդմիշտ չչքվի,

Ապա գեթ ճեղքվի մութը ձեր հոգու:

Դիմավորեցեք նրան գեթ հիմա՛,-

Ես նրան վաղո~ց ճամփել եմ արդեն:

Դիմավորեցեք ... կասկա~ծը:Ես իր

Ո՛չ մունետիկն եմ,ո՛չ էլ մարգարեն:

Իր երախտապարտ փրկյա~լն եմ ես լոկ:

Դիմավորեցե՛ք,քանզի ամենքիս

Լոկ հավա~տք է պետք ,ո՛չ հավատալիք:

Լոկ հավա~տք է պետք, ո՛չ հավատալիք:

Պ. Սևակ

Գիտակցեք  Ձեր  իրական  զգացումները: Մեր խնդիրը այստեղ կայանում է նրանում, որ սովորենք գիտակցել մեր զգացումներն այնպիսին, ինչպիսին դրանք իրականում կան: Միայն այս դեպքում մենք ի վիճակի կլինենք հաղթահարել հուզական բնույթի մեր խնդիրները: Եթե մարդը չի կարող խոստովանել իր սեփական զգացմունքները նույնիսկ իրեն, ապա նա կիսով չափ մեռած է: Իսկական դժոխքը, այս դեպքում, կարելի է բնորոշել որպես սեփական իրական բնությունից հավերժ օտարվածություն:

Զգացումները զսպանակի տակ պահելը ամենևին էլ չի խոսում ոգու արիության մասին: Իսկական արիությունը` դա այն է, երբ մենք մեզ ներկայացնում ենք այնպիսին, ինչպիսին իրականում կանք, նույնիսկ, եթե շրջապատողները միանգամայն այլ սպասումներ ունեն մեզանից: Ինչևէ, եթե յուրաքանչյուր պարագայում չունենանք մեր զգացումներն ազատորեն արտահայտելու հնարավորություն, ապա դա չի խանգարի անկեղծ լինել ինքներս մեզ հետ:

Խանգարել կարող են միայն անքննադատաբար ընդունված վարքի նորմերն ու կանոնները, որոնք կաթվածահար են անում ազատորեն ինքնորոշվելու մեր ունակությունն ու ենթարկում մեզ հեղինակություններին կուրորեն հնազանդվելու սկզբունքին:

Եթե մեր վարքը մեծապես պայմանավորված է շրջապատողների գնահատականների ու սպասումների ճնշումից, ապա մենք ներքին ազատության խնդիր ունենք: Կախված այն հանգամանքից, թե ինչպես կզարգանա մեր հասկացողությունը և կփոխվի իրականության մեր ընկալումը, համապատասախանաբար փոփոխության կենթարկվեն նաև այսպես կոչված “անպարկեշտ” կամ “սխալ” զգացումները: Դրանք կփոխվեն ավելի արագ, եթե մենք մեզ թույլ տանք դրանք վերապրել: Զգացումների ժխտումը մեզ զրկում է վերջիններս ըստ էության ճանաչելու հնարավորությունից: Գուցե դրանք ինչ-որ բան են ուզում մեզ “ասել”:

Բացի այդ, ոչինչ այնպես չի նպաստում “անպարկեշտ” զգացումների արմատավորմանը, որքան դրանցից ձերբազատվելու անճկուն մարտավարությունը: Երբ մեր գիտակցությունը արտամղում է ինչ-որ զգացում, դա անհետ չի կորչում: Մնալով անգիտակցական ոլորտում, այն շարունակում է ազդել մեր վարքի և գործողությունների վրա: Լինելով ինչպես հարկն է չճանաչված, չհասկացված և չիմաստավորված` այդ զգացումները մեր անգիտակցական ոլորտից պարտիզանական կռիվներ են մղում գիտակցության տիրույթ ներխուժելու համար: Իսկ երբ մարդը շարունակում է ղեկավարվել սեփական զգացումները ճնշելու կուռ տրամաբանությամբ, ապա երկարատև ու հյուծիչ այդ պայքարի պայմաններում նրա գոյությունը դառնում է տառապալից, վարքը` բռնազբոսիկ, գործողությունները` ավտոմատացված, դիմախաղը` հուզականորեն ժլատ, ժպիտը` հոլիվուդյան, ահա և այն գինը, որ մենք վճարում ենք թույլ ինքնաճանաչողության դիմաց:

Բայց, եթե զգացմունքներն ընդունվում են, մեզ համար անհամեմատ հեշտ է դառնում դրանք կառավարելը կամ փոխելը: Չընդունելով մեզ և կաղապարելով մեր գոյությունը անհարկի ու անտեղի սահմանափակումներում, մենք ինքնաբերաբար նույնպիսի կաղապարներ ենք պարտադրում նաև ուրիշ մարդկանց: Իսկ հետո, երբ նրանք շրջանցում են այդ կաղապարները, առաջանում է հիսաթափության, անբավարարվածության, հաճախ նաև նեղացածության զգացում: Բալզակի գնահատմամբ` նման մարդիկ երբևէ գոհ չեն լինում իրենց դրությունից, իրենց խաբված են զգում կյանքի “մեծ տոնավաճառում” և բոլորին հյուրասիրում են խայթիչ խոսքերում, ճիշտ այնպես, ինչպես չճանաչված տաղանդները:

Եթե մարդն այնքան բարեհաճ չէ ինքն իր նկատմամբ, որպեսզի ազատագրի սեփական գոյությունը ստրկացնող ազդեցություններից, ապա, պատկերացրեք, թե նա ինչպիսի անողոք վերաբերմունք կարող է հանդես բերել իր բնորոշմամբ` “ազատամիտների” նկատմամբ:

Ճանաչիր ինքդ քեզ: Աշխարհի իմաստությունը հեգնող “վերին իմաստունների” մի ստվար զանգված ջանքեր չի խնայում ապացուցելու այս հին ասույթի անիրատեսական լինելը: Դա անելու համար նրանք վկայակոչում են նույնքան վաղեմություն ունեցող Երեմիա մարգարեի խոսքերը. “Խորամանկ է սիրտն ամենից ավելի և ապականված, ո°վ կարող է հասկանալ նրան” (Երեմիան 17:9): Իր սեփական էության խորքերը թափանցելու, ինքնաճանաչվելու և ինքնահասկացվելու մարդու հնարավորությունների նմանօրինակ վիճարկումը թվում է թե արտահայտում է մարդկային անկատար մտքից անհամեմատ ավելի բարձր խելքի հոգածությունը, որպեսզի, հաշվի առնելով “վերջին օրերում” ժամանակի սղաճը, զուր չվատնենք այն, ճգնելով բացահայտել անբացահայտելին:

Բոլոր նրանք, ովքեր անկեղծ են իրենց հետ և հասել են ներքին ներդաշնակության, հասկացել են, որ սրտի խորամանկության գործակիցը որոշվում է ինքնիմացության մեջ մարդու ունեցած տգիտությամբ և չափվում կեղծ բարեպաշտության սանդղակով: Եղե´ք անկեղծ ինքներդ ձեզ հետ…